صنایع خلاق که به آن صنایع خلاق و فرهنگی (Cultural and creative industries) یا صنایع خلاق و تکنولوژیک (Technological and creative industries) نیز گفته می شود بخشی از اقتصاد خلاق (Creative economy) است. در این صنایع فعالیت های اقتصادی مختلفی انجام شده که به تولید و تجاری سازی محصولات خلاق، ایده ها، دانش و اطلاعات دیگر می پردازند. در این مطلب از وب سایت فیوشکا به سوال صنایع خلاق چیست پاسخ داده و ویژگی های این صنایع را بررسی می کنیم.

پیشرفت های تکنولوژیکی صورت گرفته و نوآوری های ایجاد شده در کنار افزایش سطح آگاهی افراد سبب شده تا اقتصاد جهان به سمت صنایع خلاق گرایش پیدا کند تا به این ترتیب بتواند دنیای بهتری را برای همگان ایجاد کند. 

 اقتصاد خلاق

بنابر تعریف ویکی پدیا، در اقتصاد خلاق، افراد تصورات خلاق خود را برای افزایش ارزش یک ایده به کار می گیرند. این صنعت نقش بسیار مهمی در اقتصاد، اشتغال زایی و درآمد در کشورهای مختلف دارد. 

اقتصاد خلاق و صنایع خلاق

در مقایسه با صنایع خلاق، اقتصاد خلاق همه بخش های صنایع خلاق از جمله تجارت، نیروی انسانی و تولید را شامل می شود. در صنایع خلاق، کسب و کارهایی با قابلیت رشد بالا حضور دارند که پتانسیل این صنایع را برای رشد، اشتغال زایی و تولید ثروت بالا می برد. با بهره برداری از این پتانسیل، تأثیر این صنایع خلاق در اقتصاد هر کشور مشهود می شود.

اهمیت صنایع خلاق

خلاقیت نقش مهمی در زندگی فردی و اجتماعی افراد در جوامع مختلف پیدا کرده است. امروزه، خلاقیت به مهم ترین عامل در موفقیت اجتماعی افراد و همچنین موفقیت کسب و کارها تبدیل شده است. 

در ادامه بحث صنایع خلاق چیست به بررسی نقش این صنایع در زندگی فردی و کسب و کارهای مختلف می پردازیم. در سطح زندگی فردی، تحقیقات مختلف نشان داده که افراد خلاق قابلیت تطبیق پذیری بیشتری با شرایط محیطی خود داشته و تاب آوری بیشتری دارند. 

صنایع خلاق این پتانسیل را دارند که در رشد اقتصادی کشورهای مختلف نقش بسیار پررنگی داشته باشند. این صنایع استراتژیک پتانسیل اشتغال زایی و درآمدزایی بالایی دارند. به همین دلیل، کشورهای مختلف سرمایه گذاری های مناسبی در این صنعت انجام می دهند تا به توسعه اقتصادی این کشورها کمک کند.

در سطح اجتماعی و کسب و کار، صنایع خلاق قابلیت رقابت پذیری کسب و کارها، میزان کارآمدی و توسعه پایدار را در آن ها افزایش می دهند. این صنایع در اغلب کسب و کارها نقش پر رنگی دارند. در بسیاری از کسب و کارها بخش های اختصاصی برای خلاقیت یا نوآوری وجود دارد. در این کسب و کارها و برای پاسخ به انتظارات مصرف کنندگان، خلاقیت به یکی از عملکردهای اصلی تبدیل شده است.

صنایع خلاق را در زبان لاتین صنعت نارنجی (Orange economy) می نامند. آفریننده های این واژه آقای فلیپ بوئیتراگو رستراپو و ایوان داک معتقدند که صنعت نارنجی بسیار فرصت آفرین است. آن ها نام نارنجی را با الهام از پیگمنت های رنگی مورد استفاده در مصر باستان برای آراستن معابد برای این صنعت برگزیده اند. بر این اساس، رنگ نارنجی، رنگ غالب اصلی برای نمایش فرهنگ، خلاقیت و هویت است.

ویژگی های مشترک این صنایع

در بطن همه کسب و کارهای فعال در صنایع خلاق خلاقیت موج می زند. سیزده زیر شاخه مختلف در صنایع خلاق تعریف شده است. در ادامه بررسی پاسخ به سوال صنایع خلاق چیست این سیزده شاخه را نام می بریم. این شاخه ها شامل موارد زیر است:

۱- موزه ها، کتابخانه ها و گالری ها

۲- تبلیغات و مارکتینگ

۳- معماری

۴- طراحی محصول، طراحی فشن، مد و لباس و طراحی گرافیک

۵- صنایع دستی

۶- تلویزیون، رادیو، عکاسی، فیلم برداری و رادیو

۷- چاپ

۸- نرم افزارها و خدمات کامپیوتری

۹- موسیقی، هنرهای نمایشی و هنرهای تصویری

شاخه های مختلف صنایع خلاق

در میان اکثر شاخه های مختلف صنایع خلاق به نوعی مبحث مالکیت معنوی (Intellectual property) مطرح می شود. صنایع خلاق در واقع مفهومی و میان رشته ای هستند و در آن ها خلاقیت، ایده، مالکیت معنوی، دانش و تکنولوژی ویژگی های مشترکی به شمار می روند.

صنایع فرهنگی

در مقایسه با صنایع خلاق، صنایع فرهنگی صنایعی زیر مجموعه ی صنایع خلاق هستند. در تعریف یونسکو (UNESCO) از صنایع فرهنگی، صنایعی را شامل می شود که در آن ها خلق، تولید و تجاری سازی محتواهایی غیر ملموس با ماهیت فرهنگی مطرح است. این محتواها غالباً به وسیله کپی رایت حفاظت شده و می توانند به شکل کالا یا خدمات نیز باشند. 

نقش صنایع خلاق در اقتصاد

حال که به سوال صنایع خلاق چیست پاسخ دادیم بهتر است تا نقش این صنایع را در اقتصاد بررسی کنیم. تقریباً از هر هشت کسب و کار فعال در انگلستان یک کسب و کار در طبقه بندی صنایع خلاق قرار می گیرد. بیش از ۹۵٪ این کسب و کارهای خلاق کمتر از ۱۰ نفر پرسنل داشته بنابراین در طبقه بندی دیگر جزء کسب و کارهای کوچک (Small businesses) نیز قرار می گیرند.

سهم کسب و کارهای فعال در صنایع خلاق انگلستان، ۱۰۱/۵ میلیارد پوند در سال است که در قالب ارزش افزوده ناخالص (Gross Value added) در اقتصاد این کشور نمود پیدا می کند. این رقم بسیار بیشتر از مجموع سهم صنایعی مانند خودرو، فضایی، علوم زیستی، نقت و گاز و … در اقتصاد این کشور است. این مطلب اهمیت صنایع خلاق را در اقتصاد این کشور نشان می دهد.

سرعت رشد در صنایع خلاق بالا است. در این صنایع میزان رشد دو برابر میزان رشد کلی اقتصاد است. مشاغل فعال در صنایع خلاق در انگلستان رشدی سه برابری میانگین رشد مشاغل فعال دیگر دارند. سهم صنایع خلاق در صادرات کشورها نیز بالا است. این صنایع ۱۲٪ صادرات کشور انگلستان را به اقصی نقاط دنیا تشکیل می دهند.

یک سوم افراد فعال در صنایع خلاق، به طور مستقل (Self-employed) فعالیت می کند. این مطلب اهمیت اطلاع از دانش کسب و کار و مدیریت آن را در میان فعالان این صنعت نشان می دهد. 

تغییر رویکرد اقتصادی کشورها

همان گونه که در قرن نونزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی، در اقتصادهای توسعه یافته تولید ویژگی مشترک محسوب می شد، به نظر می رسد که در قرن بیست و یکم خلاقیت به ویژگی مشترک این اقتصادها تبدیل شده است. امروزه، صنایع خلاق یکی از صنایع با پتانسیل رشد بالا در اقتصاد جهانی مبدل شده و فرصت بی نظیری را برای کشورهای در حال توسعه فراهم می کند تا بتوانند در این بخش پر پتانسیل و امکان رشد بالا، فعالیت کنند. 

در کشورهای مختلف، میزان سرمایه گذاری در بخش های نوآوری و خلاقیت در حال رشد است. این سرمایه گذاری ها در صنایع خلاق به دلیل نقش اصلی آن ها در توسعه اقتصادی کشورها صورت می گیرند. حتی کشور چین نیز اکنون به جای تولید مجدد محصولات تولید شده در کشورهای دیگر بر روی تولید محصولات، برندها و نوآوری هایی که در خود چین توسعه یافته اند تمرکز کرده است. در این کشور، به جای مفهوم ساخته شده در چین (Made in China)، حال بر روی مفهوم خلق شده در چین (Created in China) تمرکز دارند. 

دنیا در این مورد اتفاق نظر پیدا کرده است که خلاقیت حلقه مفقوده علم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضی (STEM) است. به همین دلیل این چهار شاخه اصلی به (STEAM) تغییر یافته و هنر و آموزه های مرتبط با خلاقیت در این بین گنجانده شده اند. زیرا هنرمندان و خلاقیتی که آن ها به فرآیندهای مختلف عرضه می کنند نقش بسیار مهمی در شکل گیری نوآوری دارد. 

در خبرنامه وب سایت فیوشکا عضو شوید تا تازه ترین مطالب در مورد صنایع خلاق را در ایمیل خود دریافت کنید.